Uygurların Çinlilere Yaptıkları Yardımlar ve Bunların İçyüzü
Prof .Dr. Gülçin ÇANDARLIOĞLU
Türk-Çin münasebetleri çeşitli devirlerde değişik tablolar arzetmekte- dir, Bu makalede Ötüken Uygurları (744-840) zamanında Çin’e yapılan yardımlar ve elde edilen kazançlar bahis konusudur. Çin tarih boyunca pek çok kabile ve kişinin düşmanca davranışlarına şahit olmuştur Akınlar, istilâlar, isyanlar… Tatlı dil, güler yüz, kıymetli hediyelerle gayet güzel işleyen kurnaz politikaları sayesinde her seferinde bu belâlardan kurtulmanın yolunu bulmuşlardır.
Bu devirdeki pek çok isyandan en önemlileri tahtı temelinden sarsan üç büyük isyan. An Lu-shan, Shih Ch.iau-i ve P’u-kıı Huai-en isyanlarıdır. Asiler kalabalık Çin ordusundan korkmuyordu. İmparator devrin en büyük kuvveti olan Uygurlardan yardım istedi. Uygurlar dünden haîirdı. Bu sayede Kuzey Çin’i yakından tanıma ve o bölgeye kolayca hâkim olma imkânı doğuyordu. Hakikaten de Uygurların yardıma geldiğini gören asilerin bir kısmı korkup kaçtı. Diğerleri dc kılıçtan geçirildiler. Başkentleri kurtaran. Kuzey Çin’i asilerden temizleyen Uygurlara karşı imparator büyük saygı gösterdi. Ziyafetlerde Yabgu ile yan yana olurdu. Yıllık vergi vermeyi kabul elli. Asilerle olan savaşlar sırasında Uygurlar Kuzey Çin’in bütün stratejik mevkilerin yollarını öğrenmişlerdi. Savaş bittikten sonra bu bölgeye Uygur askeri bırakıldı.
Hepimizin bildiği eski bir Türk geleneği de Türkler artıarı dileyene kılıç çekmez. Yıllık vcıgi vermeyi kabul eden devletleri ite iç işlerinde serbest bırakırdı. Ayrıca Türkler sıcak vc rutubetli iklime pek alışık değillerdir. Bu ikli minsanlan yumuşatmaktadır. Bu yüzden Türkler güney Çin’e inmeme- ğe gayret ederek en kuvvetli oldukları devirlerde bile kuzeyde kalmayı tercih etmişler, Çinliler dediklerini yaptığı müddetçe düşmanca davranışlarda bulunmamışlardır.
Devamını okumak için buraya tıklayın…
İ.Ü Tarih Dergisi, Sayı 31, 1977
